fbpx

Οιστρογόνα: Πώς Επηρεάζουν την Έκπτωση της Μνήμης στις Γυναίκες;

Οιστρογόνα: Πώς Επηρεάζουν την Έκπτωση της Μνήμης στις Γυναίκες;

Καθώς διαβάζετε αυτό το άρθρο, ο εγκέφαλός σας έχει ήδη ξεκινήσει μία σειρά σύνθετων χημικών βημάτων για δημιουργήσει μία μνήμη. Η διάρκεια που η μνήμη αυτή θα παραμείνει στον εγκέφαλο μπορεί να εξαρτάται, μεταξύ άλλων, και από το φύλο σας.

Ορισμένοι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι ο λόγος για την παραπάνω διαφοροποίηση είναι τα οιστρογόνα. Οι γυναίκες εμφανίζουν σε μεγαλύτερα ποσοστά νόσο Alzheimer, άνοια και έκπτωση της μνήμης. Στατιστικά δεδομένα δείχνουν ότι οι γυναίκες επηρεάζονται από τη νόσο Alzheimer με διπλάσια συχνότητα σε σχέση με τους άνδρες. Αν και οι ερευνητές παγκοσμίως προσπαθούν ακόμα να αποκαλύψουν τους βασικούς μηχανισμούς της μάθησης και της μνήμης, γνωρίζουμε ότι τα οιστρογόνα παίζουν ρόλο στο σχηματισμό της τελευταίας τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Από πολιτιστικής και κοινωνικής πλευράς, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν συνδέσει τη λέξη «οιστρογόνα» με την εγκυμοσύνη και την έμμηνο ρύση, αγνοώντας το ρόλο της στη μνήμη, ο οποίος είναι κάθε άλλο παρά αμελητέος.

Η Κάριν Φρικ, μία καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν, μελετά τη σύνδεση ανάμεσα στα οιστρογόνα και τη μνήμη. Η Φρικ και οι συνεργάτες της είναι μεταξύ των πρώτων επιστημόνων που διερεύνησαν τους βασικούς κυτταρικούς και μοριακούς μηχανισμούς πίσω από το σχηματισμό μίας μνήμης. Η έρευνα της Φρικ εστιάζει εν μέρει στον τρόπο που τα οιστρογόνα ενισχύουν τη μνήμη, ιδιαίτερα μέσω της δράσης τους στον ιππόκαμπο.

Ο ιππόκαμπος είναι μία μικρή περιοχή του εγκεφάλου που έχει ιδιαίτερο ρόλο στο σχηματισμό μίας μνήμης, ωστόσο δεν ήταν πάντοτε γνωστή γι’αυτόν. Συγκεκριμένα, οι γνώσεις μας σχετικά με τον εγκέφαλο και τη μνήμη ήταν τόσο περιορισμένες που οδήγησαν στο παρακάτω περιστατικό. Ένας νεαρός άνδρας, ο Χένρι Μόλεσον χειρουργήθηκε το 1953 για την αντιμετώπιση της επιληψίας από τον Γουίλιαμ Μπίτσερ Σκόβιλ, έναν ικανό χειρουργό ο οποίος αφαίρεσε διάφορες δομές του εγκεφάλου, μεταξύ των οποίων και ένα μεγάλο μέρος του ιπποκάμπου. Ο Μόλεσον, αν και θεραπεύτηκε εντελώς από την επιληψία, παρουσίασε σοβαρή αμνησία μετά την εγχείρηση. Ο Μόλεσον και η αμνησία του αποτέλεσαν τη βάση για δεκαετίες ερευνών σχετικά με τον τρόπο που ο ιππόκαμπος μπορεί να μετατρέψει μία βραχυπρόθεσμη μνήμη σε μακροπρόθεσμη.

Ποιος είναι όμως ο ρόλος των οιστρογόνων στην παραπάνω διαδικασία; Τα οιστρογόνα, και ιδιαίτερα το ισχυρότερο από αυτά, η οιστραδιόλη, προσκολλώνται σε δομές που λέγονται υποδοχείς οιστρογόνων όπως το κλειδί σε μία κλειδαριά. Οι υποδοχείς αυτοί βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στις περιοχές του εγκέφαλου που σχετίζονται με τη μνήμη, μεταξύ των οποίων και ο ιππόκαμπος. Τα εγκεφαλικά κύτταρα έχουν προεκβολές που ομοιάζουν με κλαδιά και λέγονται δενδρίτες, τα οποία είναι απαραίτητα για την επικοινωνία με τα γειτονικά κύτταρα. Πάνω στους δενδρίτες βρίσκονται μικρές δομές που λέγονται άκανθες.

Η επικοινωνία των εγκεφαλικών κυττάρων ουσιαστικά συμβαίνει στις άκανθες.

Σημαντικότερα, οι άκανθες αυτές αλλάζουν με τη διαδικασία της μάθησης αυξάνοντας και μειώνοντας το μέγεθός τους ή μεταβάλλοντας το σχήμα τους. Διάφορες έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι η οιστραδιόλη μπορεί να αυξήσει το μέγεθος των ακάνθων στον ιππόκαμπο. Χάρη σε ερευνητές όπως η Φρικ, γνωρίζουμε πλέον αρκετά σχετικά με τους μοριακούς μηχανισμούς της παραπάνω διαδικασίας καθώς και πως αυτές σχετίζονται με την έκπτωση της μνήμης στις γυναίκες.

Η Φρικ κάνει έρευνες σε πειραματόζωα για περισσότερο από 30 χρόνια. Η αλήθεια είναι ότι τα περισσότερα από αυτά που γνωρίζουμε σχετικά με τη μνήμη προέρχονται από έρευνες σε ποντίκια και αρουραίους. Στην αρχή της καριέρας της, η Φρικ εξέτασε τόσο αρσενικά όσο και θηλυκά ποντίκια ως προς τη μνήμη τους, καθώς υπήρχαν ελάχιστα δεδομένα εκείνη την εποχή. Εξέτασε αρσενικά και θηλυκά ποντίκια νεαρής, μέσης και τρίτης ηλικίας, με διάφορες ασκήσεις, μεταξύ των οποίων και ένας λαβύρινθος με νερό που απαιτεί από τα ποντίκια να χρησιμοποιήσουν τον ιππόκαμπο. Διαπίστωσε ότι όλα τα νεαρά ποντίκια μπορούσαν να εκτελέσουν με ευκολία τις παραπάνω ασκήσεις, ενώ αντίθετα τα ποντίκια της τρίτης ηλικίας είχαν δυσκολίες στην εκτέλεσή τους. Ωστόσο, οι ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις έγιναν στα ποντίκια της μέσης ηλικίας.

Αν και τα αρσενικά ποντίκια μέσης ηλικίας είχαν συγκρίσιμες επιδόσεις με τα νεαρά ποντίκια, τα θηληκά ποντίκια μέσης ηλικίας είχαν αντίστοιχες επιδόσεις με τα ποντίκια της τρίτης ηλικίας. Η Φρικ και οι συνεργάτες της απέδωσαν την επίδραση αυτή στην «οιστρογονόπαυση», η οποία, αν και δεν είναι εντελώς όμοια, έχει αρκετά κοινά στοιχεία με την εμμηνόπαυση. Κατά την οιστρογονόπαυση, ο οιστρογονικός κύκλος των ποντικών (το αντίστοιχο της εμμήνου ρύσεως στον άνθρωπο) απορρυθμίζεται και ουσιαστικά παύει τη λειτουργία του στα θηλυκά ποντίκια μέσης ηλικίας.

«Τα θηλυκά ποντίκια μέσης ηλικίας παρουσιάζουν μία πρόωρη έκπτωση της μνήμης. Αν και η έκπτωση της μνήμης παρατηρείται και στα αρσενικά ποντίκια, στα θηλυκά εμφανίζεται νωρίτερα και φαίνεται ότι σχετίζονται με τη διαταραχή του οιστρογονικού κύκλου», είπε η Φρικ. «Την τελευταία δεκαετία προσπαθούμε να διαπιστώσουμε πως η οιστραδιόλη επηρεάζει τη μνήμη σε μοριακό επίπεδο».

Για το σκοπό αυτό οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν δύο ασκήσεις τις οποίες ονόμασαν «αναγνώριση αντικειμένου» και «τοποθέτηση αντικειμένου». Τα ποντίκια αρέσκονται να ανακαλύπτουν νέα αντικείμενα και μπορούν να αναγνωρίσουν πότε ένα νέο αντικείμενο τοποθετήθηκε στο περιβάλλον τους, καθώς και αν ένα γνωστό αντικείμενο έχει μετακινηθεί. Η Φρικ και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν ότι όταν χορηγήσουν οιστραδιόλη στον ιππόκαμπο αμέσως μετά την πρώτη επαφή με το αντικείμενο, τα ποντίκια θυμούνται καλύτερα την ταυτότητα και τη θέση του αντικειμένου αργότερα. Αυτό επιτρέπει στους επιστήμονες να εξερευνήσουν καλύτερα τους μοριακούς μηχανισμούς που σχετίζονται με τη μνήμη.

Προσφάτως, ξεκίνησαν να εξετάζουν ακόμα μία περιοχή του εγκεφάλου, τον προμετωπιαίο φλοιό, εκτός από τον ιππόκαμπο. Ο προμετωπιαίος φλοιός είναι το πρόσθιο μέρος του εγκεφάλου και είναι ιδιαίτερα σημαντικός για το σχεδιασμό, τη σύνθετη σκέψη και την προσωπικότητα. Αντίστοιχα με τον ιππόκαμπο, η περιοχή αυτή περιέχει επίσης ένα μαγάλο αριθμό υποδοχέων οιστρογόνων. Σημαντικότερα, η Φρικ και οι συνεργάτες της έδειξαν ότι οι εγχύσεις οιστραδιόλης στον ιππόκαμπο επηρεάζουν τις δενδριτικές άκανθες στον προμετωπιαίο φλοιό.

«Οι δύο αυτές περιοχές του εγκεφάλου επικοινωνούν μεταξύ τους με κάποιο τρόπο, ωστόσο δεν γνωρίζαμε αν πρέπει να λειτουργούν ταυτόχρονα για να ενισχυθεί η μνήμη από τις εγχύσεις στον ιππόκαμπο. Όλες οι ερμηνείες μας σχετικά με τις εγχύσεις στον ιππόκαμπο αφορούσαν δράσεις στον ίδιο τον ιππόκαμπο, ωστόσο ίσως τελικά υπάρχει ένα κύκλωμα που επηρεάζεται», είπε η Φρικ. Η ιδέα των κυκλωμάτων στον εγκέφαλο, δηλαδή της σύνδεσης ανάμεσα σε 2 ή περισσότερες περιοχές, συγκεντρώνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από την ερευνητική κοινότητα τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα στους επιστήμονες που εξετάζουν τη μνήμη. Το επόμενο βήμα της βασικής έρευνας είναι να κατανοήσουμε πως επηρεάζεται το κύκλωμα της μνήμης από τις εγχύσεις οιστραδιόλης. «Ενδιαφέρομαι ιδιαίτερα να διαπιστώσω τι συμβαίνει σε αυτό το κύκλωμα», είπε η Φρικ.

Μία ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Γουισκόνσιν, μεταξύ των οποίων η Φρικ, ο Γουίλιαμ Ντόναλντσον και ο Ντάνιελ Σεμ συνεργάζονται σήμερα σε μία προσπάθεια να αναπτύξουν ένα φάρμακο που προσδένεται σε οιστρογονικούς υποδοχείς και αντιμετωπίζει την έκπτωση της μνήμης στην εμμηνόπαυση. Σχεδιάζοντας το φάρμακο με αυτό τον τρόπο, οι επιστήμονες θέλουν να αποφύγουν τις αρνητικές επιδράσεις της θεραπείας υποκατάστασης οιστρογόνων, όπως ο αυξημένος κίνδυνος καρδιαγγειακών νόσων και καρκίνου του μαστού.

Παράλληλα με την ανάπτυξη του φαρμάκου, οι επιστήμονες επικοινώνησαν με διάφορους ασθενείς, κυρίως γυναίκες που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση, γιατρούς και αντιπροσώπους από τη βιομηχανία φαρμάκων. Διαπίστωσαν έτσι, ότι οι περισσότεροι ασθενείς και γιατροί δεν ανησυχούν τόσο για τις διαταραχές της μνήμης και τον αυξημένο κίνδυνο νόσου Alzheimer.

«Αρκετές από αυτές δεν ήξεραν καν ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο νόσου Alzheimer. Αυτό που τις ανησυχούσε περισσότερο ήταν οι εξάψεις, η κατάθλιψη και το άγχος», είπε η Φρικ. Πώς μπορούμε επομένως να ενημερώσουμε περισσότερες γυναίκες για τον κίνδυνο έκπτωσης της μνήμης που συνοδεύει την εμμηνόπαυση;

«Οι περισσότερες γυναίκες τυπικά δεν θέλουν να μιλούν για την εμμηνόπαυση», είπε η Φρικ. Όπως εξήγησε, αν οι γυναίκες μιλήσουν περισσότερο για την εμμηνόπαυση και τα συμπτώματά της, η περίοδος αυτή θα γίνει κοινωνικά αποδεκτή και θα είναι ευκολότερο να μιλήσουν γι’αυτή. «Το γυναικείο φύλο απότελεί τον ισχυρότερο παράγοντα κινδύνου για τη νόσο Alzheimer μετά την ηλικία και οι περισσότερες γυναίκες δεν γνωρίζουν τη σύνδεση αυτή», είπε η Φρικ.

Βιβλιογραφία: Scientific American
Πηγή: Δρ. Αντώνιος Δημητρακόπουλος, pathologia.eu

Ενημέρωση Γονιμότητας


e-genius.gr ...intelligent web software